Sytuacja na rynku pracy
Dyskryminacja ze względu na niepełnosprawność wg badań Eurobarometru Dyskryminacji w UE w 2012 r. jest jednym z najczęściej występujących w naszym kraju sytuacji nierównego traktowania. Dla 29% respondentów z Polski główną przyczyną odrzucenia kandydata bądź kandydatki do pracy jest kryterium niepełnosprawności. Niespełna 5 % pracodawców wyraża zainteresowanie zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Takie sytuacje potwierdzają kolejne badania.
2,1 mln-tyle wynosi populacja osób niepełnosprawnych w Polsce w wieku produkcyjnym, z czego 465 tys. pracuje zawodowo, 6% -tyle minimum zatrudnionych zgodnie z ustawą powinni stanowić niepełnosprawni w każdej firmie, która zatrudnia ponad 25 osób (w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy). Ponieważ wiele przedsiębiorstw nie spełni a tych wymogów, to w samym 2014 roku pracodawcy zapłacili około 4 mld Złotych do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) . Z czego wynika taka sytuacja, że potencjał pracowników niepełnosprawnych nie jest wykorzystywany, a pracodawcy płacą słone kary do PFRONu?
Miejsca zatrudnienia – zakłady pracy chronionej w Polce i UE
Od wielu lat nie rośnie stopa zatrudnienia niepełnosprawnych i nie zmieniło tego np. wprowadzenie systemu ulg dla zakładów pracy chronionej, których w Polsce istnieje ok. 1 tys. co oznacza, że tego rodzaju system wsparcia w celu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych nie sprawdza się. A jak wygląda to w innych krajach Unii Europejskiej?
W wielu krajach Unii Europejskiej również istnieją zakłady pracy chronionej, działają jednak na innych zasadach. Ich głównym celem jest przygotowanie pracowników niepełnosprawnych do znalezienia miejsca na otwartym rynku pracy. To inne podejście niż w Polsce, gdzie zatrudnienie w zakładach pracy chronionej ma długookresowy charakter. Przykładowo we Francji obowiązkiem zakładów pracy chronionej jest dawanie niepełnosprawnym pracownikom możliwości odnalezienia się na otwartym rynku pracy. Jeśli nie przyniesie to powodzenia, mają oni szansę powrotu na dawne miejsce pracy. W Szwecji rząd nałożył zakładom pracy chronionej obowiązek, aby corocznie minimum 5% (w Holandii 1,5%) niepełnosprawnych odeszło na otwarty rynek pracy. W Hiszpanii udało się powołać do życia specjalny zakład produkujący na potrzeby fabryki samochodów Forda. Jest to zakład pracy chronionej zatrudniający ponad 70% osób niepełnosprawnych. Jednocześnie należy on do globalnej sieci Forda.
Miejsca zatrudnienia – otwarty rynek pracy
W poprzednim artykule pisaliśmy o barierach, które łączą się bezpośrednio z niskim poziomem zatrudniania osób niepełnosprawnych i mają szerokie uwarunkowania: społeczne, ekonomiczne, kulturowe oraz systemowe. W Unii Europejskiej Polska ma najniższy poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, mimo rozbudowanego systemu wsparcia dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Pracodawcy często postrzegają osobę niepełnosprawną jako osobę słabą, wycofaną, pełną obaw, która kojarzy im się raczej z niepowodzeniem niż z sukcesem, wywołująca raczej litość i chęć niesienia pomocy niż jako pracownika czy partnera przedsięwzięć. Taka postawa wobec niepełnosprawności przejawia mocno uproszczony, bardzo schematyczny i uprzedzony sposób myślenia o tych osobach.
Dane statystyczne pokazują, że osoby z niepelnosprawnosciemi pracują na stanowiskach niżej opłacanych i wymagających niższych kwalifikacji. Częściej są zatrudniani w formach pracy o mniejszej stabilności finansowej: pracy w niepełnym wymiarze, dorywczej i sezonowej, a rzadziej – w sektorze publicznym, dającym większą stabilność zatrudnienia. Różnica między niepełnosprawnymi i sprawnymi w odsetku osób pracujących na stanowiskach robotniczych i nierobotniczych jest znacząca. Także inne dane potwierdzają większą koncentrację niepełnosprawnych w obszarze stanowisk robotniczych i pracy fizycznej. W sondażu OBOP-u z 2010 r. 80% badanych niepełnosprawnych wykonywało pracę fizyczną, a tylko 20% umysłową. Równocześnie dane o zatrudnieniu sugerują, że niepełnosprawni rzadziej stają się przedsiębiorcami.
W badaniu Instytutu Spraw Publicznych pracodawcy wymienili wiele czynników, które utrudniają im zatrudnianie osób niepełnosprawnych:
A jakie czynniki przesądzają o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych przez pracodawców? Jakie potencjały i jaki profit w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych widza pracodawcy?
Pracodawcy z otwartego rynku pracy mogą korzystać z wielu środków przeznaczonych na pomoc pracownikom niepełnosprawnym. Na podstawie przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przysługuje im:
- Dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników osób niepełnosprawnych
- Zwrot dodatkowych kosztów tworzenia lub przystosowania miejsca pracy
- Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy
- Refundacja wynagrodzenia asystenta osoby niepełnosprawnej
- Refundacja szkolenia osób niepełnosprawnych
czytaj więcej http://bit.ly/1KYeHfd
Otwartość na niepełnosprawność w miejscu pracy
Pracodawca pragnący zatrudnić osobę niepełnosprawną musi zrozumieć, iż niepełnosprawność nie zawsze jest przeszkodą do podjęcia pracy. Pierwszy krok to „przełamanie się” pracodawcy , zniesienie swoich ograniczeń mentalnych i porzucenie stereotypów w postrzeganiu osób niepełnosprawnych.
Na rynku pracy jest coraz więcej przykładów, które pokazuje, że warto jest zatrudniać osoby niepełnosprawne. Tu kilka wybranych przedsiębiorstw i instytucji nagrodzonych między innymi Statuetką Lodołamacza ( http://bit.ly/1BiakcQ).
Łuksja
Łuksja to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Łukowie, która działa na rynku od 2009 roku. Głównym profilem działalności firmy jest produkcja wysoko przetworzonej konfekcji damskiej wykonywanej w przerobie uszlachetniającym. Nowoczesny park maszynowy, wysoce wykwalifikowany personel i kadra menedżerska sprawiają, że Łuksja kojarzy się z dobrą jakością, solidnością i nowoczesnością. Właśnie, dlatego wśród partnerów biznesowych są takie marki jak Burberry , Max Mara , Marc Aurel a także Caterina. Firma jest wiodącym eksporterem regionu. Łuksja została wyróżniona I miejscem i Statuetkę LODOŁAMACZ w 2014. Dlaczego? Przedsiębiorstwo zatrudnia 235 osób w tym, aż 159 to pracownicy niepełnosprawni. Firma to zakład pracy chronionej więc jest zobligowana do realizacji obowiązków wynikających z posiadanego statusu. Jednak zdaniem Jury działania firmy wykraczają poza konieczne obowiązki, gdyż pracodawca kieruje się szczególną troską materialną i organizacyjną o swoich pracowników. Doceniono stworzenie świetnych warunków pracy w zakładzie oraz działania charytatywne pracodawcy. http://bit.ly/1fgjlZP
Carrefour Polska
Carrefour Polska, obok Metro Group i Tesco, jest jedną z największych sieci handlowych działających w Polsce. Na koniec 2013 roku Carrefour był właścicielem 84 hipermarketów, 161 supermarketów i 297 sklepów dyskontowych w Polsce.. Carrefour był pierwszą siecią handlową w Polsce, która zatrudniła osoby niesłyszące na stanowiskach bezpośredniej obsługi klienta. Poza tym Carrefour promuje ideę zatrudnienia wspieranego, polegającego na ułatwieniu dostępu do płatnego zatrudnienia na otwartym rynku pracy grupom zagrożonym wykluczeniem społecznym. Obecnie Carrefour Polska zatrudnia ok. 800 osób niepełnosprawnych w ramach zatrudnienia bezpośredniego i wspieranego. Osoby niepełnosprawne zatrudnione są w Carrefour na różnych stanowiskach, w różnych lokalizacjach, na wszystkich szczeblach organizacyjnych. Zarówno w sklepach, jak i warszawskiej centrali firmy. Zatrudnienie w Carrefour Polska znajdują osoby o lekkim oraz umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Dobre praktyki Carrefour Polska spotkały się z uznaniem stowarzyszeń biznesowych i organizacji wspierających aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych. W 2007 roku, Konfederacja Pracodawców Polskich przyznała mu nagrodę „Wektor”, za kreowanie wizerunku solidnego pracodawcy. W tym samym roku Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych (POPON) uhonorowała firmę trzecią nagrodą w regionie Mazowsze w konkursie „Lodołamacze” w 2007 roku. Za działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, została natomiast nagrodzona Złotą Odznaką Honorową Polskiego Związku Głuchych. http://bit.ly/1fgjoEU
Laboratorium Cogito Sp.z o.o.
Laboratorium Cogito Sp.z o.o. jest krakowską firmą cateringową oferującą dania tradycyjnej kuchni polskiej. Laboratorium Cogito Sp. z o.o. zostało powołane, jako laboratorium badawcze modelowego przedsiębiorstwa społecznego dla osób chorujących psychicznie, inicjujące także programy szkoleniowo-stażowe dla beneficjentów oraz programy na rzecz edukacji społecznej, której celem jest ograniczenie procesu naznaczania społecznego chorujących psychicznie w miejscu pracy. Projekt „LC” jest kontynuacją projektu Firmy społecznej, która poza typową działalnością hotelarską, gastronomiczną oraz cateringową prowadzoną w warunkach gospodarki rynkowej będzie umożliwiać szkolenie i praktykę oraz zatrudnianie osób chorujących psychicznie wykluczonych z rynku pracy. Laboratorium Cogito Sp.z o.o. Zatrudnia obecnie 16 osób chorujących psychicznie przyczyniając się do ich rehabilitacji zawodowej i społecznej. Zarządowi przedsiębiorstwa z powodzeniem udaje się pogodzić funkcjonowanie w ramach otwartego rynku pracy z misją społeczną. Spółka LC zdobyła statuetkę Lodołamacza w 2011 roku o zasięgu lokalnym oraz I miejsce w kategorii Otwarty Rynek Pracy i dalej w zasięgu ogólnopolskim III miejsce jako Otwarty Rynek Pracy. http://bit.ly/1dJICKM
Sodexo
Działająca od ponad 40 lat Grupa Sodexo świadczy Kompleksowe Rozwiązania z Zakresu Usług: obsługę nieruchomości komercyjnych, usługi żywieniowe i rozwiązania motywacyjne. Jest obecna w 80 krajach i zatrudnia 413 000 pracowników, codziennie obsługując 50 milionów klientów. W Polsce firma jest reprezentowana przez spółki: Sodexo On-site Service Solutions, która projektuje, zarządza i dostarcza kompleksowe rozwiązania w zakresie usług dla nieruchomości oraz Sodexo Motivation Solutions, która oferuje kompleksowe rozwiązania motywacyjne skierowane do pracowników, a także do klientów, kontrahentów i konsumentów. Pierwsze kroki w kierunku zatrudniania niepełnosprawnych Sodexo poczyniło w 2005 roku poprzez nawiązanie współpracy z Polskim Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (PSOUU) i zatrudnienie niepełnosprawnych w ramach sześciomiesięcznych praktyk zawodowych, w jednym z warszawskich szpitali. To był pierwszy milowy krok. Obecnie Sodexo zatrudnia 65 osób niepełnosprawnych i liczba ta cały czas rośnie. Sodexo deklaruje, ze najważniejsze jest przygotowanie i szkolenie pracowników., np. poprzez rozmowy z pracownikami, aby przygotować wszystkich na współpracę z osobami niepełnosprawnymi. Pracownicy Sodexo podkreślają, że współpraca z osobami niepełnosprawnymi umysłowo układa się, jak z każdym innym pracownikiem. Czasami potrzeba więcej czasu na wytłumaczenie pewnych procesów ale to również szkoła dla menedżerów i kadry zarządzającej. W przedsiębiorstwie osoby niepełnosprawne maja takie same prawa i obowiązki, wynikające z prawa i regulaminów, jak każdy inny pracownik. Tak aby każdy, czuł się jak pełnoprawny członek zespołu. http://bit.ly/1BlR4uB
W życiu osób niepełnosprawnych, praca oprócz możliwości zarobku pozwala integrować się z innymi, pełnosprawnymi ludźmi. Aktywność zawodowa w przypadku osób niepełnosprawnych pełni funkcję rewalidacyjną,psychologiczną i zawodową. Dzięki pracy wzrasta poczucie własnej wartości każdego człowieka. Praca przeciwdziała marginalizacji, izolacji i wykluczeniu społecznemu, a zatem zjawiskom sprzecznym z prawidłowym rozwojem i działaniem człowieka. W przypadku osób niepełnosprawnych jest drogą do integracji społecznej i zawodowej (Garbat 2007).
Światło na horyzoncie pojawiło się w Kielcach. Dlaczego? Osoby z niepełnosprawnościami wzięły sprawy w swoje ręcę i postanowiły zostać pracodawcą. Nikt nie chciał ich zatrudnić więc sami to zrobili. Restauracja Beethoven to pierwszy projekt ludzi niesłyszących w Polsce, którzy zrzeszeni w spółdzielni socjalnej postanowili założyć lokal gastronomiczny w Kielcach. Chęć pokazania światu, że niesłyszący też potrafią i odpowiednia motywacja doprowadziła ich do podjęcia działalności gastronomicznej. „Nasza restauracja jest restauracją nowatorską, pierwszą w województwie świętokrzyskim, która łączy dwa światy, ludzi słyszących i niesłyszących. Chcemy przełamać bariery komunikacyjne i wewnętrzne jakie niestety istnieją. Porozumiewamy się nie tylko językiem migowym ale i mową.” – tak mówią o sobie pracownicy Beethovena.
